Þegar fyrstu heimilisleikjatölvurnar litu dagsins ljós var ekki óalgengt að fólkinu heimafyrir tækist aldrei að klára einstaka leiki. Fæstir krakkar sem áttu upprunalega Super Mario Bros (Nintendo 1985) hafa til að mynda séð hann leiddan til lykta, jafnvel þó foreldrar eða eldri systkyni hafi verið kölluð til. Þannig ólst heil kynslóð upp við að verja ómældum tíma í að klífa nær óyfirstíganlega veggi, ekki aðeins með tilliti til ungs aldurs margra spilara heldur einnig almennra takmarkana mannlegrar spilunarhæfni. Ein af ástæðunum fyrir þessum bratta var að slíkir leikir bjuggu enn að hönnunarákvörðunum sem áttu betur heima í myrkvuðum leikjasölum, þar sem allt snérist um að framkalla bitursæt endalok sem var aðeins hægt að afstýra með því að punga út enn fleiri skyldingum.
Í tilfelli leikja á borð við Smash TV (Williams 1990) var áætlaður brattinn jafnvel svo mikill að enginn eiginlegur endir var gerður fyrir leikinn, enda höfðu hönnuðir hans ekki sannreynt hvort hægt væri að klára hann í raun og veru (og höfðu ekki trú á að spilurum tækist það) (Leone 2013). Nú til dags heyra hryllingssögur sem þessar þó sögunni til þar sem gengið er út frá því að sem allra flestir eigi að geta notið þess sem leikir hafa upp á að bjóða – auk þess sem það er hálfgert réttindamál fyrir spilara að hafa raunhæfan aðgang að öllu því efni sem þeir hafa borgað fyrir. Þrátt fyrir aukinn aðgengileika og vinsældir miðilsins hafa þessi straumhvörf engu síður farið fyrir brjóstið á vissum hóp harðkjarnaspilara sem telja að útbreiðsla fagnaðarerindis leikja hafi verið á kostnað heilinda þeirra. Slíkir spilararar, auk þeirra sem finna til með málstað þeirra í seinni tíð, ráfa nú soltnir um stafræn eyðilönd í leit að verðugri áskorun í anda þess sem áður var.
Cuphead: Don‘t deal with the devil (2017) er dæmi um leik sem er ætlað að svara þessari eftirspurn eftir leikjum með hátt erfiðleikastig. Leikurinn er frumraun sjálfstæða leikjaframleiðandans Studio MDHR og hefur hann verið gefinn út fyrir einkatölvur og Xbox One leikjatölvuna. Um er að ræða byssuhlaupsleik (e. run n‘ gun) í anda Contra (Konami 1987) og fleiri, þar sem spilarinn hoppar og skoppar um leikheiminn samhliða því að skjóta allt sem er honum óvinveitt. Skjárinn er gjarnan uppfullur af andstæðingum og því fátt um bandamenn nema spilarar nýti sér tvíspilunarmöguleika leiksins og spili með vin. Útgáfa Cuphead hefur hlotið góðar undirtektir og í ár er væntanleg viðbót við leikinn sem bætir við fleiri endaköllum (e. bosses) og spilanlegri persónu.
Grunnleikurinn fjallar um ævintýri Cuphead og Mugman eftir að þeir gerast handrukkarar fyrir djöfulinn til þess að greiða upp áunna spilavítisskuld. Þessu fylgir að þeir þurfa að ferðast um Inkwell-eyjarnar og berjast við fjölbreyttan hóp endakalla til þess að safna sálum þeirra sem hafa svikist undan skuldum sínum. Sagan er í sjálfu sér ekki upp á marga fiska en stendur þó fyrir sínu sem skýr rammi sem leiðir spilarann í gegnum leikinn frá upphafi til enda. Aðal aðdráttarafl leiksins er þó án efa framsetningin sem sækir skýran innblástur í teiknimyndir Dave og Max Fleitcher frá 2. áratug síðust aldar og er Inkwell vísun í samnefnt kvikmyndaver þeirra bræðra (Burns 2014). Í Cuphead hefur hönnuðum leiksins tekist að endurheimta anda slíkra mynda á óaðfinnanlegan hátt með handteiknaðri grafík og hljóðvinnslu sem hjálpar Cuphead að marka sér ákveðna sérstöðu og gerir leikinn í senn ánægju- og eftirminnilegri.
Áhugasamir spilarar sem nálgast leikinn eingöngu á forsendum umræddrar fagurfræði gætu þó fljótt orðið afhuga honum þar sem leikurinn er vís til þess að kasta þeim miskunarlaust af baki. Borðin eru hönnuð þannig að það telst í besta falli ólíklegt að spilurum sé ætlað að takast að klára þau í fyrstu spilun. Þess í stað er vænlegra til vinnings að spilarar læri hægt og bítandi hverju er krafist af þeim hverju sinni og gera sitt besta til þess að koma til móts við þær væntingar. Þetta getur valdið gífurlegum skapraunum því nær sem dregur endalínunni. Enda geta smávægilegustu mistök orðið til þess að spilurum sé varpað aftur á upphafspunktinn og þeir neyðst til þess að byrja borðið sem þeir létu í lægra haldi fyrir upp á nýtt.
Þó er ekki öll von úti enn því þrátt fyrir að leikurinn sé lofsöngur til eldri leikja þá hafa hönnuðir hans innleitt ýmsar nýlegri venjur sem gera spilun hans töluvert bærilegri. Fyrir það fyrsta þá er hægt að reyna endalaust aftur. Því þarf spilarinn ekki að hafa áhyggjur af því að verða uppiskroppa með aukalíf og þurfa að byrja á öllum leiknum aftur frá upphafi. Þetta þýðir að spilarinn búi að afrekum sínum og er ekki refsað um of fyrir glappaskot sín. Annað dæmi um vægar refsingar er að öll borðin (að undanskyldu einu aftan af) eru tiltölulega fljótspiluð. Í bland við hraða hlöðunartíma merkir þetta að tímakostnaðurinn sem fylgir sérhverju borði sé ekki óyfirstíganlegur. Spilarar geta þar af leiðandi leyft sér að prófa ólíkar nálganir án þess að kosta til þess ofgnóttar úr lífsklukkunni sinni. Þetta er mikilvægt þar sem erfiðleikastig leiksins gerir ráð fyrir því að þörf sé á að læra á hann sérstakega og styðja þessar hönnunarákvarðanir því við nauðsynlega tilraunastarfsemi á mannúðlegan hátt.
Sú spurning vaknar þó hví sé verið að fóðra slíka sjálfpyntingarhvöt sem aðdáendur leikja sem þessa virðast búa yfir. Um er að ræða mjög áleitna spurningu sem hefur fylgt spilun og íþróttum frá örófi alda, enda ákveðin þversögn að fólk sem hræðist gjarnan mistök í daglegu lífi bjóði hættunni vísvitandi heim með spilun krefjandi leikja. Hvernig spilarar upplifa annmarka sína við spilun leikja veltur þó að miklu leyti á því hvað leikurinn sem slíkur segir um hæfni þeirra (Juul 2013, bls. 15). Leikir eins og slönguspilið heimsþekkta, þar sem spilarar kasta teningum til þess að komast á endastöðina, annað hvort með hjálp stiga eða þrátt fyrir afskipti hungraðra slangna, er til dæmis full handahófskennt til þess að spilarinn myndi túlka það sem sáluspegil – það væri í raun hugsanavilla eða hjátrú þar sem teningakast byggir á heppni frekar heldur en hæfni.
Í tilfelli Cuphead er spurningi því hvort leikurinn sé sanngjarn þrátt fyrir að vera strangur og fer svarið að vissu leyti eftir samhenginu. Til að mynda láta persónurnar gífurlega vel að stjórn og því er erfitt fyrir spilarann að álasast neinn annan en sjálfan sig þegar illa fer. Á sama tíma geta vissir spilunarmöguleikar, eins og t.d. að skoppa á bleikum hlutum með því að tímasetja takkaásláttinn nákvæmlega, reynst óáreiðanlegir í vissum tilvikum. Annað sem getur grafið undan sanngirnissjónarmiðinu eru handahófskenndar árásir ákveðinna endakalla. Þar sem ólíkar árásir eru mis krefjandi getur sigur falist í því að spilarinn sé fyrst og fremst heppinn með árásarmynstur frekar heldur en að hann hafi sigrast á áskoruninni þar sem garðurinn er hæstur. Þetta er hins vegar smávægilegur tiltíningur þar sem skýrir spilunarmöguleikar og væntingar til spilara, í bland við góðan viðbragðstíma, staðsetja Cuphead kyrfilega innan mengis sanngirninnar sem gerir langþráðan sigurinn enn sætari þegar hæfniskröfum er loksins mætt.
Cuphead er ekki mikill að vexti í samanburði við þekktustu framlög leikjaiðnaðarins nú til dags en hefur engu síður markað djúp spor í leikjalandslagi síðustu ára með frumlegri framsetningu og spilun. Frumleikinn á sér þó skýrar fyrirmyndir sem dýpka upplifunina frekar heldur en að grafa undan henni. Þrátt fyrir að tónlistin og myndmálið nái að endurheimta forna frægð þeirra teiknimynda og tímabils sem þeim er ætlað að líkja eftir þá hafa hönnuðir leiksins þó markvisst fjarlægst þá leikjasögu sem þeir sækja innblástur til. Niðurstaðan er það besta af báðum heimum þar sem erfiðleikastiginu er viðhaldið á mannúðlegum forsendum og með vott af samúð með þeim sem þræða veginn til heljar. Ævintýri Cuphead og félaga eru þó sökum erfiðleikastigsins ekki vís til þess að höfða til allra þrátt fyrir velviljandi og aðlaðandi umgjörð. Spilarar sem taka áskoruninni og standast að lokum atið munu þó uppskera þá sæluvímu sem fylgir vel unnu verki og vitundinni um þeim hafi tekist eitthvað sem þeir voru ekki færir um áður en spilun hófst.
Heimildaskrá
- Burns. C. 12. ágúst 2014. „Inside the Cup: Cuphead is a 1930’s cartoon video game come to life“, Slash Gear. Sótt 15. febrúar af https://www.slashgear.com/inside-the-cup-cuphead-is-a-1930s-cartoon-video-game-come-to-life-12340844/.
- Juul. J. 2013. The Art of Failure: An Essay on the Pain of Playing Video Games. Cambridge: The MIT Press.
- Leone. M. 9. janúar 2013. „THE STORY BEHIND TOTAL CARNAGE’S CONFUSING ENDING“, Polygon. Sótt 15. febrúar af https://www.polygon.com/features/2013/1/9/3848592/total-carnage-confusing-ending.
Um höfundinn
[fblike]
Deila