Endurunnin ljóð

[cs_text]Áhugavert er að spyrja hvenær ljóð sé fullort. Hugsanlega er svarið líkt og þegar um ýmis önnur listaverk er að ræða: Aldrei! Sköpunarverki lýkur aldrei. Það sem máli skiptir er aðeins að listamaðurinn viti hvenær verkið er orðið „harla gott“ — hvenær mál sé að hætta. Felst listin ef til vill í að láta staðar numið á réttum stað?

Hugsanlega má þó líta svo á að ljóð sé fullort þegar það kemur út í bók. Skáld birta ljóð sín á ýmsa vegu, í blöðum og tímaritum, með upplestri á ljóðakvöldum eða hugsanlega í útvarpi. Nú á dögum birtast einhver ljóð líkast til í fyrsta sinn á netinu og eru lesin af skjá. En lýkur ekki mótunarferlinu þegar skáld gengst við verki sínu með því að birta það í útgefinni ljóðabók? — Svo er ugglaust oft en þó er það ekki algilt.

Skáld hefur óskorað vald yfir ljóðum sínum. Við endurútgáfu til að mynda í ljóðasafni getur skáld auðvitað endurort ljóð, breytt eða bætt, nú eða hafnað ljóði ef því er að skipta. Það er áhugavert að fylgjast með breytingum sem skáld gerir á ljóðum sínum. Það varpar ljósi á þroskaferil, bæði þroskaferil ljóðsins sjálf og þroskaferil skáldsins.

Þessar vangaveltur vöknuðu við lestur ljóðaflokksins „Sveigur á aðventu. Tilbrigði við gamalt stef“ í Ljóðasafni Hjartar Pálssonar sem kom út í hitteðfyrra. Upphaflega myndaði flokkurinn þriðja hlutann í annarri ljóðabók Hjartar, Fimmstrengjaljóðum, sem kom út tæpum 40 árum áður.  Um sveiginn segir Hjörtur svo í ljóðasafninu: „„Sveigur á aðventu“ ortur upp að talsverðu leyti og við hann bætt“.[1] Það sem gerir þessa yfirlýsingu sérlega áhugaverða er að í millitíðinni las skáldið guðfræði og vígðist til prests en eins og ráða má af heitinu er efni ljóðaflokksins trúarlegur. Því vaknar spurningin hvort þessi straumhvörf í lífi skáldsins hafi haft áhrif á endurvinnsluna — ef hafa má svo tvírætt orð um breytingar af þessu tagi.

Trúarleg stef og minni eru algeng í ljóðum Hjartar. Í Fimmstrengjaljóðum er til dæmis að finna eins konar trúarjátningu þar sem ljóðmælandi harmar að trú veki furðu og hneykslun jafnvel ágætasta fólks og segir:

Hvað sem öðru líður
þætti mér óviðkunnanlegt
að mega ekki hugsa til þín í einrúmi
og eiga þó ekki væri nema ofurlitla von.[2]

 Titill ljóðsins, „Guð“, sýnir svo hver ávarpaður er.

„Sveigur á aðventu“ er ekki aðeins trúarlegur heldur eiginlegur biblíuljóðaflokkur þar sem byggt er á frásögum guðspjallanna einkum jólaguðspjallinu og tengdum textum. Í Fimmstrengjaljóðum samanstendur flokkurinn af 14 ljóðum sem spanna frásagnir guðspjallanna af boðun Maríu og allt þar til Jósef og María snúa til baka frá Egyptalandi eftir flóttann undan Heródesi.[3] Fyrsta ljóðið, „Fyrirheitið“, er þó eins konar prólógus sem segir frá þeim spádómum Gamla testamentisins að Ísraels biði „mikil huggun“.[4] Síðasta ljóðið, „Úr útlegð“ er þó ekki frásaga af heimförinni úr útlegðinni í Egyptalandi eins og lægi nærri að halda heldur spásögn um það sem beið Krists þegar tími hans var kominn, Júdasar-kossinn og krossinn. Útlegðin getur því átt við holdtekju og jarðvistardaga Guðssonarins. Inn á milli atriða í hinni útvíkkuðu aðventu- eða jólafrásögu er svo að finna frjálsari útleggingar höfundar einkum um kenndir Maríu og Jósefs við jötuna.[5] Þá byggist ljóðið „Við veginn“ á túlkun höfundarins sjálfs og dregur fram þá undirokun og kúgun sem fólst í skrásetningu „allrar heimsbyggðarinnar“.

Hin nýja gerð sveigsins frá 2016 hefur að geyma öll sömu ljóðin og í sömu röð og í upphaflegu gerðinni. Fjögur ljóðanna eru alveg óbreytt og fimm þeirra er aðeins breytt lítillega án þess að inntak þeirra eða andi raskist: einstökum orðum er vikið til, greinarmerkjum breytt eða skiptingu ljóðanna í erindi.[6]  Í tveimur ljóðum er skotið inn nýjum hendingum. Í upphaflegri gerð „Fyrirheitisins“ var huggunarboðskap Gamla testamentisins  lýst svo:

Í fyllingu tímans fæðist
frelsarinn, konungur vor.
Þjóðir að fótum hans falla
og feta í hans spor.

Í spámannsins orðum átti
Ísrael huggun og von:[7]

Í þessari gerð segir aðeins að í orðum spádómsins hafi falist huggun og von fyrir hina útvöldu þjóð, Ísrael.[8]

Í Ljóðasafninu frá 2016 er þessi hluti ljóðsins aftur á móti þannig (breytingar skáletraðar af HH):

Hinn smurði kemur, hann kemur
hann kemur með mátt og þor.

Í fyllingu tímans fæðist
frelsarinn, konugur vor.

Þjóðir að fótum hans falla
og feta í hans spor.

Í spámannsins orðum áttu
allir huggun og von:[9]

Í nýju gerðinni er dregið sterkar fram en í hinni eldri að sá sem koma skyldi væri Messías, hinn smurði, sem og að sú huggun og von sem fyrirheitið um hann fól í sér næði til allra manna en ekki aðeins til Ísraels eða gyðinga. Eldri gerðin byggir á sáttmála Guðs við Ísraelsmenn. Yngir gerðin túlkar fyrirheitið aftur á móti í ljósi nýja sáttmálans sem nær til allra.

Hjörtur hefur gert svipaða breytingu á ljóðinu „Brottförinni“ sem segir frá því er Jósef og María löggðu upp í ferðina til Nasaret. Þar er líka nýrri tveggja lína hendingu skotið inn en nú undir lok ljóðsins. Þar sem segir að englar Guðs hafi vakað yfir ferð Jósefs og Maríu til skrásetingarinnar og haldið yfir þeim vörð.[10] Þannig fær það svipmót helgisagnar sem það bar ekki áður.

Í þremur ljóðum hefur skáldið svo gert umfangsmiklar breytingar. Hið fyrsta þeirra er „Neitun“ sem segir frá því „að eigi var rúm handa þeim í gistihúsinu“.

Fimmstrengjaljóð                                                     Ljóðasafn

Örtröð á aðalgötu.                                              Alls staðar var þeim úthýst.
Áliðið dags. Hvert hótel                                    Áliðið. Hvergi smuga
fullbókað fram yfir nýár.                                  handa ferðlúnu fólki.

Þau fengu ekki önnur svör.                             Þau fengu ekki önnur svör.

„Elskan! Hvað er til ráða?                               „Elskan! Hvað er til ráða?
Ég er svo þreytt . . . “                                         Ég er svo þreytt …“
Já, hann sá það                                                    Hann sá það:
að hún færi að þreytast á þessu.                   Þrek hennar var á þrotum.
Þögull beit hann á vör.                                     Þögull beit hann á vör.

Örtröð á aðalgötu.                                              Dag var tekið að dimma,
Eins og hellt væri úr fötu                                 dauf hver týra sem brann
regnið af himnum rann                                    bakvið hliðin í ættborg hans.

umvafði á alla vegu                                            Myrkrið var eina athvarf
unga konu og mann.[11]                                   ungrar konu og manns.[12]

Í upphaflegri gerð er frásagan staðfærð og „móderníseruð“. Í þeirri síðari er hvort tveggja afmáð og myndin aðlöguð „frumheimildinni“. Auk þess eru svo gerðar nokkrar fagurfræðilegar breytingar.

Annað mikið breytt ljóð er „Hjarðmenn“.

Fimmstrengjaljóð     

Vér gættum hjarðar í haga
og horfðum í kulnandi glóð.
Ó, hve vér urðum hræddir
er engillinn hjá oss stóð!

Oss blindaði mikil birta.
„Blessaðir séuð þér!
Yður er frelsari fæddur.
Farið og leitið þér!“
mælti engillinn.

                          Eftir
andartak dýrðar og söngs
vér héldum í áttina allri
og undruðumst hlutskipti vort
en höfðum þó eigin augum
á engilinn sjálfan horft
og barnið.
Þótt allir aðrir
undruðust vora sögn

heyrðum vér söng af hæðum
hverfast í djúpa þögn.[13]                                             

Ljóðasafn

Við gættum hjarðar í haga
og horfðum í aftanglóð
en urðum afar hræddir
er engill hjá okkur stóð!

 Alla blindaði birtan.
„Blessaðir séuð þér!
Yður er frelsari fæddur.
Farið og leitið þér!“
mælt engillinn.

                         Eftir
andartak dýrðar og söngs
við héldum í áttina allir
og undruðumst viðburð þann:
Við sáum með eigin augum
engil. Og stjarnan brann
á himni.
Þótt allir aðrir
efuðu þessa sögn

heyrðum við söng af hæðum
hverfast í djúpa þögn.[14]

Hér koma þó tæpast fram breytingar sem hafa guðfræðilega merkingu.

Loks hefur skáldið breytt lokaljóðinu í hinni upphaflegu gerð sveigsins, „Úr útlegð“, allnokkuð:

Fimmstrengjaljóð                                                               Ljóðasafn

Heimför.                                                                       Heimför.

Handan við árin                                                          Handan við árin
hreppir hann vinarkoss.                                            hreppir hann vinarskoss

Á hæðinni að borgarbaki                                          Til hæðar að borgarbaki
bíður hans reistur kross.                                           ber hann sinn þunga kross.

Svona er þessi saga                                                     sem orðinn er laufgað lífstré
— sagan um hann og oss.[15]                                       — tákn lifandi vatns fyrir oss.[16]

Í báðum gerðunum eru lokahendingarnar á exístensíellum nótum þar sem skáldið dregur bæði sjálft sig og lesendur sína inn í atburðarásina. Það er þó gert á mun guðfræðilegri hátt í nýrri gerðinni þar sem krosstréð er tengt lífsins tré í aldingarðinum Eden miðjum sem sagt er frá í Genesis eða Fyrstu Mósebók.  Þá er krossinn og þar með dauði Krists tengdur eilífu lífi fyrir lesendur ljóðsins og alla menn.

Af því sem hér hefur verið tíundað má sjá að þrátt fyrir umtalsverðar breytingar bæði á efni og ytri búningi heldur aðventusveigur Hjartar Pálssonar sér í veigamiklum atriðum. Ljóst er þó að nýrri gerðin er mun guðfræðilegri en hin fyrri.  Þá er þó ótalin veigamesta breytingin sem ein og sér nægir raunar sem svar við spurningunni sem varpað var fram snemma í þessum pistli, nefnilega hvort guðfræðinám og prestsvígsla skáldsins komi fram í endurvinnslunni.

Í nýju gerðinni frá 2016 hefur Hjörtur Pálsson sem sé bætt nýju ljóði aftan við flokkinn. Honum lýkur nú ekki lengur á vísun til krossfestingarinnar heldur til þungamiðju hins kristna fagnaðarerindis en ljóðið nefnist „Upprisan“ og er þannig.

Upp! Upp!
Sjá, gröfin er opin!

Hann er aðeins einn.
Hann kom í krafti frá hæðum.
Steinn er aðeins steinn.

Brotinn er broddur Heljar.

Á bakvið dauðans hlið
stendur Kristur.
Hann kemur
kemur með líf og frið.
Sjá, hvelfingar himinsins opnast.
Eilífðin tekur við.

Hærra!
Hærra!
Hærra, minn Guð til þín![17]

Hér stígur hinn sigrandi Kristur, Christus victor, inn á sviðið og lýkur ljóðinu með lofsöng til hans. Þar má skynja vísun til tveggja átta. Beinust er tilvitnunin í sálminn „Hærra, minn Guð, til þín“ eftir Söru Flower Adams (1805–1848) í þýðingu Matthíasar Jochumssonar.[18]  En sagan segir að hann hafi hljómað á þiljum Titanic rétt í þann mund er skipið seig niður í hafdjúpin og fór hann eftir það sigurför um heiminn.[19] Í upphafinu svo greina óljósari vísun til fyrstu hendinganna í fyrsta Passíusálmi Hallgríms:Upp, upp, mín sál og allt mitt geð/upp mitt hjarta og rómur með […]“.[20]

Hér skal ekkert fullyrt um að það hafi einmitt verið guðfræðinámið og prestsvígslan sem réðu úrslitum er Hjörtur ákvað að breyta „Sveigi á aðventu“. Hann hóf ekki nám í guðfræði fyrr en löngu eftir að Fimmstrengjaljóð komu út og ég hef ekki grennslast fyrir um hvenær hann breytti ljóðaflokknum. Þó er líklegra að það hafi gerst meðan ljóðasafnið var í undirbúningi og þar með á „prestsævi“ Hjartar en einhvern tímann í kjölfar þess að Fimmstrengjaljóð komu út.

[1] Hjörtur Pálsson, „Að bókarlokum“, Ljóðsafn, Reykjavík: Dimma, 2016, bls. 362.
[2] Hjörtur Pálsson, „Guð“, Fimmstrengjaljóð, [Reykjavík]: Helgafell, 1977, bls. 65.
[3]  Sjá Boðunin“, „Brottförin“, „Neitun“(um skort á gististöðum), „Gisting“, „Hjarðmenn“,„Undrið“ (heimsókn vitringanna), „Flótti“.
[4] Hjörtur Pálsson, Fimmstrengjaljóð, bls. 43.
[5] Sjá Móðurgleði“, „Birta“, „María við Jósef“, „Hjá jötunni“.
[6] Óbreytt eru „Boðunin“, „Gisting“, „Móðurgleði“ og „Birta“. Hér teljast „Við veginn“, „María og Jósef“, „Hjá jötunni“, „Undrið“ og „Flótti“ lítið breytt.
[7] Hjörtur Pálsson, Fimmstrengjaljóð, bls. 43. Þetta var eina fjögurra lína erindið en annars hafði ljóðið að geyma þrjú tveggja lína erindi.
[8] Sama rit, sama stað.
[9] Hjörtur Pálsson, Ljóðasafn, bls. 92.
[10] Hjörtur Pálsson, Ljóðsafn, bls. 94. Auk þessa hafa smávægilegri breytingar verið gerðar.
[11] Hjörtur Pálsson, Fimmstrengjaljóð, bls. 47
[12] Hjörtur Pálsson, Ljóðsafn, bls. 96
[13] Hjörtur Pálsson, Fimmstrengjaljóð, bls. 50–51.
[14] Hjörtur Pálsson, Ljóðsafn, bls. 99.
[15] Hjörtur Pálsson, Fimmstrengjaljóð, bls. 58.
[16] Hjörtur Pálsson, Ljóðsafn, bls. 106.
[17] Hjörtur Pálsson, Ljóðsafn, bls. 106.
[18] Sálmabók íslensku kirkjunnar (nr. 375), tru.is, sótt 21. júní 2018 af http://tru.is/salmabok?q=H%E6rra+minn+gu%F0+til+%FE%EDn&n=3
[19] Sigurður Ægisson, „Hærra minn Guð“, mbl.is, sótt 21. júní 2018 af https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1126622/
[20] Hallgrímur Pétursson, „Passíusálmar“, snerpa.is, sótt 21. júní 2018 af https://www.snerpa.is/net/kvaedi/pass.htm[/cs_text]

Um höfundinn
Hjalti Hugason

Hjalti Hugason

Hjalti Hugason er prófessor í kirkjusögu við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hann hefur stundað rannsóknir á ýmsum sviðum íslenskrar kirkjusögu og kirkjuréttar en auk þess ritað um trú, samfélag og menningu á ýmsum vettvangi. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3