Hafið

Jólasýning Þjóðleikhússins er Hafið eftir Ólaf Hauk Símonarson. Þetta verk var frumsýnt árið 1992 og varð afar vinsælt. Baltasar Kormálkur kvikmyndaði það síðan árið 2002. Hafið er þannig komið með hliðstæða sögu og Englar alheimsins eftir Einar Má Guðmundsson sem Þorleifur Arnarsson endurtúlkaði svo eftirminnilega á sviði Þjóðleikhússins um árið. Hér er það Sigurður Sigurjónsson sem „stendur í brúnni“ – ef svo mætti að orði komast.

Húsið

Leikurinn gerist í stóru húsi útgerðarmannsins í ónefndu sjávarplássi. Leikmyndina gerir Finnur Arnar Arnarsson og byggir hana á misháum pöllum. Á neðsta pallli er inngangur og stofa á tveimur pöllum. Flygill trónir á efri palli þó enginn kunni að spila á hann, til hliðar við hann er naumhyggjulegt „húsbóndaherbergi“, svalir með grilli o.s.frv. Hringsviðið er mikið notað og sjónarhornið færist lipurlega og áreynslulaust milli vistarvera fjölskyldumeðlima. Þetta var smart, stílfærð leikmynd. Yfir henni hanga stórir svartir flekar sem mynda bakgrunn og umhverfi hússins. Á þá er varpað myndbandi af úthafsöldunni. Áhrifin voru sterk fyrst en urðu frekar eins og skraut en virkur þáttur í sviðsmyndinni þegar frá leið.

Feðraveldi fellur

Stórútgerðarmaðurinn Þórður er að jafna sig eftir heilablóðfall. Hann hefur kallað saman börn sín þrjú, og framundan er stóruppgjör. Þórður er leikinn af Þresti Leó Gunnarssyni og það er ekki auðvelt að sjá hver lögn persónunnar er. Þórður er flókin persóna, alþýðumaður af gamla skólanum sem verður skipstjóri, og berst til þess auðs og valds sem hann hefur í sínu litla samfélagi. Hann vill að börnin hans öðlist betra líf og meiri möguleika en hann sjálfur. Það þýðir að þau verða allt öðru vísi manneskjur en hann, listamenn og liðleskjur, sem hann fyrirlítur innilega. Ekkert þeirra skilur tengsl hans við hafið og veiðimennskuna nema fóstursonurinn Bergur (Baltasar Breki Samper) sem er líkastur honum af börnunum.

Þröstur Leó leikur þennan gamla heimilisharðstjóra frekar lágstemmt, líka í lokauppgjörinu við systkinin, þar sem hann afhjúpar að hann hefur allan tímann séð gegnum lygar þeirra og hatar þau fyrir þær. Stund hefndarinnar er runnin upp. Þröstur Leó sýnir einmanaleika þessa manns vel en bæld heift hans skilar sér ekki almennilega til áhorfenda fyrr en í lok átakanna þegar hún brýst út í árás föðurins á svikasoninn Ágúst.

Börnin

Ágúst þykist stunda nám í sjávarfræðum í Berlín en lifir í raun góðu lífi á peningum frá föðurnum, spilar jazz á kvöldin og er næstum jafn eitrað kvikindi og Katrín, amma hans. Oddur Júlíusson leikur hann og var bestur í samspili sínu við systurina Ragnheiði sem Sólveig Arnarsdóttir leikur eins vel og kostur er. Ragnheiður er jafn sködduð og bróðirinn eða meira af því að hún er viðkvæmari. Ég skildi ekki gervi hennar, gríðarmikla grábláa hárkollu og ljótustu skyrtu sem ég hef séð. Það er Þórunn María Jónsdóttir sem gerir búningana, tímalausa hjá öðrum en yngri konunum sem eru ansi skrautlega úr garði gerðar.

Snorri Engilbertsson lék Guðmund, mann Ragnheiðar, einu persónuna sem stendur utan við hildarleikinn og flýtur í gegnum allt saman, grunnhygginn – eða bara gæðablóð – sem Ragnheiður hæðir og særir en elskar trúlega. Áhorfendur voru mjög hrifnir af honum, næstum eins hrifnir og af Katrínu gömlu sem Guðrún S. Gísladóttir lék af list. Gervi hennar var frábært og hún var óborganleg þegar hún hökti eftir sviðinu, vafin í sængina og dró hana á eftir sér eins og slóða, dreifandi í kringum sig meinlegum athugasemdum og grimmd. Hún var allt í senn eins og öfugsnúin gömul drottning eða refsinorn sem fylgdist hlakkandi með óförum fjölskyldunnar.

Elsti bróðirinn Haraldur var leikinn af Baldri Trausta Hreinssyni. Haraldur hefur um margt það jarðsamband sem systkini hans vantar. Hann veit hvað pabbi hans vill en hefur hvorki vilja né getu til að berjast fyrir byggðarlaginu. Honum er sama um fólkið. Hann vill bara selja útgerðina og kvótann og láta stærri kapítalista um að braska með hvort tveggja eins og fara gerir. Systkini hans eru sammála honum um þetta. Kona Haraldar er leikin af Birgittu Birgisdóttur, góðri leikkonu sem ég ætla að vona að sé ekki verið að festa í hlutverk sauðdrukkinna bimbóa.

Snæfríður Ingvarsdóttir er hin áhyggjulausa og „saklausa“ yngsta „systir“sem hefur alist upp á heimilinu. Hún er dóttir Kristínar. Ágúst kallar hana „hálfsystur“ sem þýðir þá að þau vita bæði að hún er launbarn föður hans. Og þá er ótalin hin kyrrláta kona sem smyr brauðið og hellir upp á könnuna og grætur yfir ofþornuðum jólasteikum á meðan Róm brennur. Kristín sem hjúkraði systur sinni dauðveikri. Samleikur þeirra Guðrúnar Gísladóttur var magnaður, augljóst að sú gamla hafði verið kvalari Kristínar í meira en tuttugu ár. Það var gaman að sjá Elvu Ósk Ólafsdóttur á sviði aftur. Ég hef saknað hennar.

Mitt fyrsta Haf

Þetta er í fyrsta sinn sem ég sé Hafið, einhverra hluta vegna sá ég hvorki fyrri sýningu né bíómyndina. Leikritið er vel fléttað og það er í því grískur harmleikur með rmorði, sifjaspellum, valdabaráttu og svikum.

Ég vildi óska að það hefði fengið róttæka úrvinnslu/tímafærslu á sama hátt og Englarnir – það fær hana kannski næst?

[fblike]