Heimildarmyndin La Chana (2016), sem leikstýrt er af Lucija Stojevic, segir frá flamenkódansaranum Antonia Santiago Amador, betur þekkt sem La Chana, en er það listamannsnafn sem hún fékk frá föðurbróður sínum, La Chano. Hún lagði dansheiminn að fótum sér, en hvarf svo af sjónarsviðinu. Eftir 30 ára fjarveru ætlar hún að koma fram aftur, í hinsta sinn.
La Chana er komin á aldur en þráir gömlu dagana þegar hún var enn ung og dansaði um gervallan heim. Á heimili hennar má sjá málverk og ljósmyndir af henni sjálfri og flamenkódansinn er hennar helsta umræðuefni, bæði við núverandi eiginmann, ættingja og vini. Að einhverju leyti lifir Amador í fortíðinni – umvafin ástríðufullum hrópum og klöppum sem beinast að henni og frammistöðu hennar á dansgólfinu – og er ekki hrædd við að hæla sjálfri sér. Jafnframt gerir hún sér upp ósannfærandi mótbárur þegar mikilfengleika hennar er hrósað, áhorfendum er ljóst að hún þrífst á gullhömrum og sviðsljósinu. Upp að ákveðnu marki virðist sjálfsmynd hennar böðuð æskuljómanum sem líkaminn þó vitnar um að sé horfinn (meðal annars með því að krefjast þess að blóðsykurinn sé stilltur af með insúlíni). Þess á milli liggur hún nánast lárétt í hægindastóli sínum ásamt hundi og horfir á sjónvarpið líkt og einmanna gamalmenni.
Í gegnum myndina eru sýndar eldri upptökur af henni sem draga svo um munar fram hversu stórkostlegur flamenkódansari hún var. Það fyrsta sem manni dettur í hug er óstöðvandi vél sem fer sífellt hraðar og hraðar en sú hugsun er fljótlega rifin niður þegar La Chana sjálf ræðir þennan samanburð og hafnar, segir að vél búi ekki yfir sál. Fagrar líkamshreyfingar og tignarlegur listflutningurs með líkamanum hvíla á þessu atriði, að hennar mati, sálinni – það er einhver óræð innri fegurð sem dansinn dregur fram og birtir. Í þessu samhengi er það blátt áfram særandi að líkja mannslíkamanum við vél, sem þó er fólki tamt. La Chana fer í gegnum ýmsa takta dansa sinna og hljóðgerir þá með rödd sinni og hljómar það eins og hún sé að hleypa af vélbyssu.
Saga hennar er tragísk og því miður alltof kunnugleg. Fyrrverandi mann hennar og barnsföður kallar hún engum öðrum nöfnum en „föður dóttur sinnar“, slík er beiskjan og reiðin. Hann beitti hana ofbeldi á meðan hjónabandi þeirra stóð vegna öfundar yfir velgengni hennar og skildi síðar mæðgurnar eftir einar og alslausar eftir margra ára samstarf á sviðinu auk hjónabands. Í sígaunasamfélaginu á þeim tíma, sagði hún, gerðu konurnar einfaldlega það sem karlarnir skipuðu þeim að gera, og ekkert þýddi að þræta. Í dag glittir í breytingar í hinum alþjóðlega skemmtanaiðnaði, í kjölfar frásagna fjölda kvenna sem, með kjarki og áræðni, hafa ljóstrað upp um innbyggða valdníðslu. Þegar La Chana var upp á sitt besta þekktist slíkt hins vegar ekki, hún var undir hælnum á manni sínum og sennilega var það eitt mesta lán lífs hennar að hann lét sig hverfa. Tók þá við endurppbygging hennar á sjálfri sér, og svo endurnýjaðir draumar um sviðið og að dansa opinberlega. Hægt er að velta fyrir sér hvernig lífshlaup hennar hefði verið hefði hún sloppið við heimilisofbeldi og kúgun, og blasir þá eiginlega við að ferillinn hefði verið bæði blómlegri og lengri. Eins og staðan er hins vegar glímir hún enn við eftirköst fortíðarinnar. Brotin bein gróa en brotin sál grær jafnvel aldrei að fullu, og sársauka þessa tignarlega dansara og eftirsjá er vandlega og fallega gert skil í La Chana.
Að lokinni mynd yfirgefur áhorfandinn kvikmyndasalinn með eitursnöggan takt sláandi í höfði sér og jafnvel þeir sem ekki hafa mikinn áhuga á flamenkódansi sem slíkum eiga á hættu að ljóma að innan með nýfundinni virðingu fyrir þessu fjarlæga listformi. Takturinn og dansinn er dáleiðandi og saga La Chana er á tíðum átakanlega dramatísk. Heimspekilegar útskýringar hennar og vangaveltur um dansinn geta orðið leikmönnum erfiðar, sérstaklega okkur sem dönsum í mesta lagi við Lúfgítarinn hans Johnny Triumphs, en eru engu að síður heillandi og vitna um djúpstæða virðingu og skilning hennar á list sinni. Það einkennilegt til þess að hugsa að í raun eru ekki þrjátíu ár liðin frá því að La Chana yfirgaf dansveröldina en það kemur ekki að sök. Hún stendur uppi sem ótvíræður siguvegari í glæsilegri lokasenu.
La Chana er tilnefnd til Evprópsku kvikmyndaverðlaunanna í flokki heimildarmynda. Hún var meðframleidd af Grétu Ólafsdóttur fyrir Bless Bless Productions og fékk styrk úr Kvikmyndasjóði Íslands.
Um höfundinn
[fblike]
Deila