„Þeir náðu mér fyrir löngu…“

[cs_text]1984 byggir á 68 ára gamalli skáldsögu Georg Orwells. Hún býr yfir óhugnanlegri skírskotun til okkar tíma og allra tíma sem láta fasisma freista sín. Hún felur í sér viðvörun um að gleyma ekki mennskunni, fordæma pyntingar, alræði og leyndarhyggju.

Dystópía er framtíðarríki sem er of vont til að geta verið satt. Sagt hefur verið að dystópían sé bókmenntaform tuttugustu og fyrstu aldarinnar. Bókmenntir af þessu tagi hafa flætt fram, bæði fullorðins- og unglingabækur og þetta kann að hafa eitthvað að gera með vaxandi vantrú á framfarahugtakið, einkum á tækninýjungar og vísindadýrkun sem auðvelt er að misnota í fjölmiðla og eftirlitssamfélagi en allt þetta hefur einkennt dystópíur frá upphafi. Dystópíur einkennast dystópíur af býsna mikilli svartsýni því að uppreisn er til einskis og allt er óbreytt í lokin. Þannig er skáldsaga George Orwell, 1984, sem er eins og frumsaga þessarar bókmenntagreinar og bergmálar í afar mörgum síðari verkum allt fram á þennan dag.

Saga verður leikrit

Leikgerð bresku leikstjóranna Roberts Icke og Duncans MacMillan brýtur upp tímaröð bókarinnar og lætur hana vera upprifjun eða hugarflæði Winstons Smith sem tekur sér sögumannsstöðu í lokin og segir okkur hvernig þessu lauk öllu saman. Sagan sem sögð er fer fram og tilbaka í tíma, skilin milli tímasviða verða svolítið óskýr og ruglingsleg á köflum en á móti kemur ný túlkunarvídd; er Winston að ímynda sér allt ferlið í endurlitinu eða hluta af því?

Bergur Þór Ingólfsson leikstjóri hefur fengið Sigríði Sunnu Reynisdóttur í lið með sér í leikmynd og búningum. Leikmyndin er stílfærður turn sem byggist á útvíkkandi pöllum og stigum. Leikhússfélagi minn sagði: „Þetta er eins og grafhýsi Leníns á Rauða torginu.“ Það var allavega pólitísk tenging en leikmyndin var mun flottari en grafhýsið og gerði mikla hreyfingu mögulega á sviðinu, upp og niður leikrýmið. Leikmyndin var hugvitssamlega notuð, rúmi var rennt út úr leikmyndinni og leikmunum pakkað inn í hana hratt og áreynslulaust. Stigarnir tóku hins vegar mikið pláss og pallarnir voru fremur litlir, einkum í hópsenu eins og tveggja mínútna hatrinu.

Miðflötur leikmyndarinnar verður síðar hið skelfilega herbergi nr. 101 í Ástarráðuneytinu þar sem fólk er svift mennsku sinni og ástin drepin. Það var kaldhæðið og snjallt. Verr heppnuð fannst mér nútímatenging verksins þar sem leikendur voru látnir nota farsíma í stað hins tvíátta sjónvarps sem Orwell staðsetur í íbúð allra flokksmanna þar sem afþreyingar- og fræðsluefni er gusað yfir þá og fylgst með þeim um leið. Í stað þessarar alsjár frá 1949 eru farsímarnir komnir en þessi tenging finnst mér óþörf í sýningunni og skapar tímaskekkju. Dagbókin sem fornbókasalinn Charrington selur Winston er til dæmis ólögleg af því að hún er ósamþykkt af flokknum og hann þarf að fela hana fyrir alsjánni i eigin íbúð. Það er fyrsta tak O´Brian á honum og hvernig á farsími að taka við auga alsjárinnar? Sigríður Hagalín Björnsdóttir skrifar mjög góðan pistil í leikskrá um tengsl verksins við eftirlitssamfélag símafyrirtækja og samskiptamiðla og bent er á þau í öllum auglýsingum um sýninguna. Það er nóg.

Ástin gegn alræðinu

Lýsing Björns Bergsteins Guðmundssonar og Inga Bekk leikur stórt hlutverk í sýningunni og skuggar eru notaðir á áhrifaríkan hátt. Hljóðmynd Garðars Borgþórssonar var sparleg en afar ónotaleg á köflum og setti hroll í áhorfendur.

Megináhersla leikgerðar og sýningar er lögð á ástarsögu Winstons (Þorvaldur Davíð Kristjánsson) og fallegu stúlkunnar Júlíu (Þuríður Blær Jóhannesdóttir). Ástir þeirra og gagnrýnin pólitísk hugsun fela í sér uppreisn gegn kerfinu sem slær tilbaka. Þorvaldur Davíð og Þuríður Blær búa til mjög fallegt samband, Þuríður Blær sýnir hvernig ástin breytir Júlíu, frá því að vera hentistefnu-uppreisnarmaður sem hatar kerfið en notar það þó, í glaða og ljúfa manneskju. Þorvaldur Davíð stækkar líka í hlutverkinu þegar hann byrjar að finna vilja sinn og þrár sem manneskja en ekki verkfæri. Þeim mun hroðalegri verða örlög beggja og óhjákvæmileg svik.

Handbendi kerfisins er O´Brian (Valur Freyr Einarsson) sem þykist vera vinur Winstons en svíkur hann, leyfir honum að upplifa hamingjuna og eyðileggur hann á eftir. Hann er fágaður pyntingameistari og böðull sem aftengir sig frá slubbinu sem fylgir ofbeldinu en stígur inn í tómarúmið eftir að sársaukinn hefur svift fórnarlambið öllu vitundarlífi og þykist bera hagsmuni hans fyrir brjósti. Valur Freyr er háll eins og áll í hlutverkinu, heillandi en hættulegur, jafn siðblindur og Júdas og aðrir frægir kollegar hans. Þegar hann sýnir sitt rétta andlit segist hann hafa verið eins og Winston („þeir náðu mér fyrir löngu síðan“) og sjái hann sig í honum getur hann ekki leyft honum að vera manneskja. En hver veit svosem hvernig böðlar hugsa – þeir „vinna bara vinnuna sína.“ Í sýningunum í London kom það fyrir að áhorfendur misstu stjórn á sér og öskruðu á leikarann sem lék O´Brian og varð að kalla til lögreglu í leikhúsið. Það gerðist nú ekki í Borgarleikhúsinu á föstudag.

Þessi þrjú burðarhlutverk voru afar vel unnin og sömuleiðis bjó Jóhann Sigurðsson til áhrifaríkan og andstyggilegan húseigandann Charrington sem svíkur elskendurna á lúalegasta hátt, Hannes Óli Ágústsson og Þórunn Arna Kristjánsdóttir leika foreldra sjö ára stelpu (Erlen Ísabella Einarsdóttir) sem stal senunni hér eins og í Bláa hnettinum. Hún er afburðanemandi í ungliðahreyfingu flokksins, njósnar um foreldrana og kemur þeim báðum í klær hugsanalögreglunnar. Efnilegt barn eins og faðir hennar segir. Haraldur Ari Stefánsson leikur Syme, eina „vin“ Winstons á vinnustað og þöglan aðstoðarmann O´Brian. Þýðinguna sem hefur ekki verið auðveld gerði Eiríkur Örn Norðdahl.

Sjáið sýninguna – lesið bókina

Nokkur orð til viðbótar um þá merkilegu sögu sem liggur til grundvallar sýningunni. Hún er ein af áhrifamesta dystópíum 20. aldarinnar. George Orwell skrifaði hana fárveikur af berklum og dó átta mánuðum eftir útkomu hennar í janúar 1950. Sagan er framtíðarskáldsaga sem á að gerast 1984. Heimurinn skiptist í 3 risaveldi: Eyjaríki (Bretland + Bandaríkin), Evrasia (norðurhluti Evrópu og Asíu) og Austasíu (syðri hluti Asíu og Afríka) – ríkin eiga í stöðugu stríði en bandamenn eru síbreytilegir svo og óvinirnir.

Þjóðfélagið í Eyjaríki þar sem Winston býr skiptist í þrennt: Innri flokk (2%), ytri flokk: flokksstarfsmenn (13%) og öreiga (85%) Öreigarnir lifa í fátækt í sér hverfum, er stjórnað af hörku, vinna mestu skítverkin, í frítímunum fóðrar valdið þá á brennivíni og klámi. Þeim er stjórnað hugmyndalega af skjánum, haldið heimskum og hungruðum og þá þarf engu púðri að eyða í þá.

Winston Smith er sérhæfður starfsmaður sem falsar fortíðina. Breytingar á sögunni gefa flokknum þau rök sem hann þarf hverju sinni til að sýna ágæti sitt og framþróun borgríkisins undir stjórn hans. Ef maður sem Stóri Bróðir hefur heiðrað sem hetju fellur í ónáð þarf að þurrka hann út af myndum, endursemja fréttir og fara yfir öll textatengsl sem segja eitthvað annað en flokkurinn vill nú. Þar tekur Winston til starfa. Sérstök deild er í því að þýða gamlar fréttir yfir á Newspeak eða Nýmál/Nýsprok en uppistaða þess eru einfaldar klisjur og slagorð. Líka þarf að brýna fyrir fólki Tvíhugsun sem kennir því að trúa á tvenns konar sannleika samtímis – og hafa þann sem ósannari reynist þ.e. hagkvæmari stóra bróður. Þetta er mikil vinna og fjöldi manns sinnir henni.

Flokksmenn lúta aga, eru undir stöðugu eftirliti alls staðar og pyntaðir, líflátnir, þurrkaðir út ef þeir brjóta bönnin. Þess vegna njósna allir um og kæra alla til að vera fyrri til. Það getur gefið prik. Fátækt og hungur er líka þeirra hlutskipti. Loks eru þeir alltaf í sjónmáli skjásins sem verður að vera í öllum vistarverum og í gangi allan sólarhringinn. Hann er sjónvarp og eftirlitsmyndavél í senn sem skráir allar hreyfingar íbúans.

Það er engin tilviljun að skáldsagan 1984 varð metsölubók í Bandaríkjunum eftir embættistöku Donald Trump og erindi þess við okkar tíma er vissulega áminning um að líta uppúr skjánum og „hafa hátt“.[/cs_text]

Um höfundinn
Dagný Kristjánsdóttir

Dagný Kristjánsdóttir

Dagný Kristjánsdóttir er prófessor emeríta í íslenskum nútímabókmenntum við Íslensku­- og menningardeild Háskóla Íslands. Sérsvið hennar er íslensk bókmenntasaga, kvennabókmenntir, barnabókmenntir, kynjafræði og sálgreining. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3