Gyðingarnir og „góða fólkið“ í Berlín

[cs_text]
Gotthold Ephraim Lessing
Gyðingarnir
Berliner Ensemble, 2016
Lófatak lýgur ekki; þetta vita reyndir leikarar og aðrir sem fram koma opinberlega. Vissulega er munur á klappkúltur ýmissa þjóða, Bretar klappa til að mynda fremur stutt, yfirleitt ná leikarar aðeins að hneigja sig einu sinni áður en lófatakinu lýkur. Þó má vel merkja muninn á því sem er kurteisleg skyldurækni og ósvikin hrifning og sama á við á þeim stöðum þar sem klappað er lengur og leikarar koma kannski margsinnis fram á sviðið. Íslendingar og Þjóðverjar hafa, að minni reynslu, svipaðan klappkúltúr, þeir lemja saman lófum töluvert lengur en Bretar að aflokinni sýningu þannig að áhorfendur í þessum löndum þurfa að hafa aðeins meira fyrir lífinu en þeir.

Það vantaði ekkert upp á lófatakið í æfingasal Berliner Ensemble leikhússins í Berlín núna í desember að aflokinni sýningu á Gyðingunum eftir Gotthold Ephraim Lessing og leikararnir fundu áreiðanlega að það var verðskuldað. Verkið hefur verið á fjölunum frá frumsýningu 2003 og farið víða um hinn þýskumælandi heim. Leikstjórinn var enginn annar en George Tabori, (1914-2007) ungverskur gyðingur sem fór til Berlínar á millistríðsárunum til náms, en varð að flýja eftir að nasistaóværan komst til valda.

Það má kannski líta á þetta verk sem nokkurs konar „manifesto“ eða yfirlýsingu þess sem kallað er „góða fólkið“ með undirtón fyrirlitningar nú á dögum
Þetta er verk frá 1749 og var annað leikritið sem hinn ungi Lessing skrifaði, rétt orðinn tvítugur að aldri. Það má kannski líta á þetta verk sem nokkurs konar „manifesto“ eða yfirlýsingu þess sem kallað er „góða fólkið“ með undirtón fyrirlitningar nú á dögum, því þetta var fyrsta verkið eftir kristinn mann í Evrópu sem lýsti gyðingum með jákvæðum hætti, já, er reyndar nokkurs konar áróðursverk fyrir því að mennirnir séu allir jafnir og það áður en Jean-Jacques Rousseau skrifaði sín frægu verk um ójöfnuðinn (1755) og samfélagssáttmálann (1762). Söguþráðurinn er einfaldur og ber þess merki að Lessing hafði verið að lesa ensk leikskáld; þetta er einþáttungur, kammerverk, með sex persónum og vísar aðeins fram til farsans og þess sem síðar var kallað á ensku „well-made play“ (nítjándu aldar aðlögun að hinum klassísku reglum Aristótelesar). Þetta lýsir sér í stuttu máli með þéttri frásögn og fléttu sem leyst er upp í lokin.

Í Gyðingunum hefst sagan á því að tveir bófar, dulbúnir sem gyðingar, ráðast á vellauðugan aðalsmann og reyna að ræna hann. En það mistekst vegna þess að ferðalangur á vettvangi grípur inn í og bjargar honum. Aðalsmaðurinn vill sýna þakklæti sitt með því að bjóða honum heim, en ferðalangurinn vill það helst ekki, hann gerði ekki góðverkið til að þiggja laun, heldur góðverksins vegna; hann er sem sagt góður maður, dyggðugur maður. Leikurinn flækist síðan smám saman með dramatískri íroníu þar sem áhorfendur vita að bófarnir eru í raun þjónar aðalsmannsins, þeir stela líka frá ferðalangnum og einnig virðist sem ástarflétta sé í uppsiglingu. Upp kemst loks um bófana eftir nokkuð farsakennda atburðarás og aðalsmaðurinn  er tilbúinn að gefa honum dóttur sína (og hún er sammála) ásamt öllum sínum auðæfum, því slíkum öðlingi höfðu þau aldrei áður kynnst. En sæluríkur endir steytir á því að að ferðalangurinn er gyðingur. Rúsínan í pylsuendanum er súr og sárgrætileg.

Uppfærsla Taboris hjá Berliner Ensemble er einföld og vitaskuld brechtísk í þessu húsi, áður en leikararnir koma inn á sviðið er sömu leikmynd varpað á stórt tjald og eftir stutta stund sést Tabori heitinn koma inn á sviðið og setjast í stól til hliðar, en hann mun oft hafa gert það og setið þar alla sýninguna. Þegar leikararnir koma inn á sviðið í kvikmyndinni í bakgrunninum koma þeir sem á sviðinu standa samtímis inn á það með sama hætti og setjast síðan niður í sæti umhverfis græna gervigrasflöt sem þekur sviðsflötinn að mestu. Búningarnir eru einhvern veginn eins og þeir hafi verið keyptir í verslun fyrir grímubúninga frá rókókó tímanum, en lítið er um aðra leikhluti, nema þá helst ferðatöskur ferðalangsins góða.

Leikurinn er ýktur í áttina að farsa og karíkatúr og undirstrikar þannig húmoríska íroníuna í textanum.
Leikurinn er ýktur í áttina að farsa og karíkatúr og undirstrikar þannig húmoríska íroníuna í textanum. Þetta dekkar að vissu leyti boðskapinn sem reyndar verður ekki ljós fyrr en undir lokin. Það er raunar að sumu leyti fyrirsjáanlegt að ferðalangurinn sé gyðingur og er það vísast af ásettu ráði, því þannig verða andgyðinglegar fullyrðingar, sem hann þarf að heyra aftur og aftur, beittari í eyrum áhorfenda. Boris Jacoby, sem leikur ferðalanginn, þarf að takast á við erfiðasta hlutverkið í uppfærslunni, þar sem hann er allan tímann alvarlegur og stendur fast á siðferði sínu og dyggðum. Hann myndar andstæðu við alla hina sem alltaf eru að hugsa um sjálfa sig og eigin hag; með lágstemmdum leik, dökkum búningi og slyngri förðun tekur hann á sig dálítið kvenlega mynd. Aðalsmaðurinn óheppni (Axel Werner), klassískur patríarki, geislar reyndar ekki af húmor, en hann er líka óraunsær í hjali sínu um dyggðir og manngæði, þangað til hann veit hver uppruni ferðalangsins er. Dóttur hans leikur Hanna Jürgens með votti af expressíonísku oflæti eins og þýskur gamanleikur einkennist oft af. Hún hefur sterka viðveru þrátt fyrir það og gerir sér nokkurn mat úr texta sínum. Christoph, þjón ferðalangsins, lífsnautnamanns sem hefur ekkert á móti því að þiggja gestrisni aðalsmannsins, leikur Michael Rothmann af raunsæislegum þrótti og hæfilegri fýlu þegar húsbóndinn segir honum að pakka niður í töskur. Piparjúnkuna Lisette, sem daðrar við Christoph og verður til að leysa flækjuna á endanum, leikur Claudia Burckhardt af ósvikinni expressíoneskri hysteríu og nær þó að halda saman persónulegri þversögn, því hún kemur upp um bófana í lokin þótt það væri henni sjálfri ekki endilega í hag. Þrjótarnir tveir (Felix Tittel & Winfred Croos) eru svo þrjótar eins og þeir eiga að vera.

Innri kaldhæðni verksins skapar þannig íroníu sem kallast á við það sem upplifum núna og ekki síst það sem kallað er með fyrirlitningu „góða fólkið“ af þeim sem vilja að fá að stunda sinn rasisma og engar refjar.
Þetta tímalausa verk Lessings á vel við á okkar tímum, þegar ólga mannhaturs og kynþáttahyggju veður uppi á Vesturlöndum og margt sem sagt er um gyðinga í leikriti frá 1749 gæti vel heyrst eða sést í dag. Innri kaldhæðni verksins skapar þannig íroníu sem kallast á við það sem upplifum núna og ekki síst það sem kallað er með fyrirlitningu „góða fólkið“ af þeim sem vilja að fá að stunda sinn rasisma og engar refjar. Það er líka kaldhæðni að eitt fyrsta verkið sem tók afstöðu „góða fólks“ allra tíma skyldi eiga uppruna sinn í Þýskalandi og það er reyndar staðreynd að með afhelgun Upplýsingarinnar tókst gyðingum að „laga sig að“ þýsku þjóðfélagi svo mjög að þeir héldu sumir fram á fjórða áratug síðustu aldar að járnkrossinn sem þeir fengu í fyrri heimstyrjöld gerði þá að bona fide Þjóðverjum. Svo var ekki, því „vonda fólkið“ náði völdum með hryllilegum afleiðingum. Það var því dálítið sérkennileg tilfinning að sjá þetta tæplega 270 ára gamla leikrit með hatursorðræðu samtímans og alla söguna á milli í kollinum. En það minnti á að „góða fólkið“ á alltaf erindi.[/cs_text]
Um höfundinn
Gauti Kristmannsson

Gauti Kristmannsson

Gauti Kristmannsson er prófessor í þýðingafræði við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Rannsóknasvið hans eru almenn þýðingafræði, enskar og þýskar bókmenntir, upplýsingin í Evrópu, þýðingasaga, málstefna á Íslandi og annars staðar og íslenskar samtímabókmenntir. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3