Uppvöxtur er óþægileg reynsla

Eva Rún Snorradóttir
Tappi á himninum
Bjartur, 2016

Í káputexta bókarinnar Tappi á himninum segir að verkið sé önnur ljóðabók Evu Rúnar Snorradóttur. Texti bókarinnar er hins vegar meira í ætt við örsögur og sögumaður (eða ljóðmælandi) er hinn sami í allri bókinni, stúlka á táningsaldri. Hér birtast myndir úr fortíðinni, ekki fjarlægri fortíð, heldur frá 9. og 10. áratugnum. Unglingsárin eru í brennidepli með öllu sem þeim fylgir. Laumureykingar, sjoppunhangs, partí, vandræðalegir foreldar og svo framvegis. Sögusviðið er einkum Breiðholt, stúlkan býr í Bökkunum og vinir hennar koma allir úr Breiðholtinu. Persónur og sögusvið tengja þannig saman alla kafla bókarinnar en þó er engin eiginleg framvinda eða þráður á milli atburða.

Öðrum þræði má segja að bókin sé þroskasaga en hún er líka hinsegin saga

Textinn er yfirleitt léttur og oft meinfyndinn en undir niðri leynast áhyggjuefni sem eru þyngri en hefðbundinn óróleiki unglingsárana. Aðalpersónan á í innri baráttu sem ágerist eftir því sem líður á bókina: „Hugur minn er iðandi óværa sem ég er í stöðugri baráttu við“ (60). Tónninn verður smám saman aðeins þyngri í síðari hluta bókarinnar en henni lýkur síðan á farsælli nótum. Öðrum þræði má segja að bókin sé þroskasaga en hún er líka hinsegin saga og er það fagnaðarefni því að eins og vel er þekkt er fjöldi íslenskra hinsegin bókmennta ekki sérstaklega hár.

Þrátt fyrir að sögurnar séu ekki langar eru myndirnar sem eftir sitja býsna skýrar. Lesandi skynjar baráttu aðalpersónunnar sem hefur ekki sofið hjá strák þó að allar vinkonur hennar hafi gert það. Því er lýst þegar hún verður fyrst skotin í stelpu og óreiðan í höfði hennar kemst vel til skila. Viðbrögðin við því þegar stelpa fer í sleik við hana gefa skýra mynd af þversagnarkenndum tilfinningum hinsegin unglings:

Svo annað, í partíi um daginn, fór Andrea í sleik við mig. Ég var að labba inn, bláedrú, og fraus. Mér fannst eitthvað svikult að kyssa hana svona fulla. Mig nefnilega langar í sleik við hana. Hef fylgst með frá glugganum þegar hún og Elmar kyssast á bílaplaninu fyrir aftan hjá mér, dauðhrædd um að einhver sjái til mín. En ég lét það koma út eins og þetta væri ógeðslegt, ýtti henni svo harkalega frá mér að ég nánast upplifði að þetta væri ógeðslegt. (23).

Þessi barátta aðalpersónunnar er rauður þráður í allri bókinni en segja má að þetta sé afar fínn þráður og hann heimtar ekki alla athyglina. Á yfirborðinu er þetta einnig bók um það að vera unglingur. Allir hafa verið unglingar og geta líklega samsamað sig ýmsum persónum bókarinnar. Ýmsar aðstæður eru mörgum eflaust kunnuglegar: fyrsta fylleríið, foreldrar sem verða til skammar í tískuverslunum, ferðin á fyrstu útihátíðina, klöguskjóðurnar sem segja frá fylleríi unglinganna og kærustupörin sem hætta og byrja saman til skiptis. Þetta er tímabil sem flestir eru sammála um að sé erfitt, vandræðalegt og oft best gleymt.

Höfundi tekst að lýsa þessu skeiði á skemmtilegan hátt en um leið að draga fram þungann og erfiðleikana sem eru jafnan fylgifiskur þess.

Breytingarnar á þessu æviskeiði eru hraðar og hjá mörgum eru minningarnar frá þessu tímabili eins og þoku sveipaðar. Höfundi tekst að lýsa þessu skeiði á skemmtilegan hátt en um leið að draga fram þungann og erfiðleikana sem eru jafnan fylgifiskur þess. Við það bætist síðan innra stríð aðalpersónunnar sem gerir hennar uppvöxt ef til vill flóknari en vina hennar. Hún þarf að átta sig á því hver hún er og skilja tilfinningar sínar sem er hægara sagt en gert: „Mér finnst ég vera að fjarlægjast sjálfa mig, eitthvað annarlegt er að safnast fyrir í mér“ (45). Lausnin kemur til hennar smám saman, að lokum verða ákveðin umskipti og hún skilur „við deyjandi leifar“ af sjálfri sér (61).

Bók Evu er mjög aðgengileg og textinn lifandi. Textinn vekur óhjákvæmilega upp nostalgíu og misvelkomnar minningar frá unglingsárunum. Lesandi sem var unglingur á svipuðum tíma og aðalpersónan á sérstaklega auðvelt með að setja sig í þessi spor, vísanir í Russel-peysur og fjólubláar Jees-buxur ýta til dæmis örugglega við einhverjum minningum hjá þeim sem geyma sitt gelgju- og unglingaskeið á 10. áratugnum. Þetta er dæmi um litla bók sem geymir stóran heim.

[fblike]