Ljósmyndir geta breytt sögunni

Nokkrir Íslendingar hafa unnið að verkefnum á erlendri grund tengt flóttamannastraumnum í Evrópu. Einn þeirra er Sigurður Ólafur Sigurðsson ljósmyndari sem dvaldi á grísku eyjunum í nokkrar vikur undir lok síðasta árs. Hann segir að ljósmyndir segi söguna á sinn sérstaka hátt og að með myndum sínum vilji hann koma að gagni, enda geti ljósmyndir breytt sögunni.

„Þetta kom óvænt upp í tengslum við starf mitt í kringum Slysavarnafélagið Landsbjörg og tengsl félaga þar inn í NetHope samtökin en ég fór út sem hópstjóri og ljósmyndari á þeirra vegum. Auk þess að taka myndir af ástandinu og starfinu fólst mín vinna í að halda utan um hóp tæknimanna sem hafði það hlutverk að setja upp nettengingar og hleðslustöðvar fyrir farsíma sem flóttamenn og eins starfsmenn hjálparstofnana gátu nýtt sér.“

Sigurður er menntaður ljósmyndari og starfar sem slíkur. Hann segist hafa nýtt tækifærið til að skrásetja verkefnið og ekki síður ástandið í myndum. „Ég held að ljósmyndarar sjái heiminn örlítið öðruvísi en flestir. Þeir reyna að segja söguna og lýsa því sem fyrir augu ber á þann hátt að áhorfandinn geti að einhverju leyti upplifað það sama. Ljósmyndunin neyðir mann til að eiga samskipti við fólk sem maður hefði annars kannski ekki tekið eftir eða leitt hugann að.“

„Annarsvegar ertu með hið afslappaða eyjalíf heimamanna og hinsvegar ótrúlega neyð venjulegs fólks sem hefur hrakist frá heimilum sínum örstutt í burtu.“

Hann segir veruna á grísku eyjunum hafa verið sérstaka blöndu. „Annarsvegar ertu með hið afslappaða eyjalíf heimamanna og hinsvegar ótrúlega neyð venjulegs fólks sem hefur hrakist frá heimilum sínum örstutt í burtu. Mér fannst góð tilfinning að leggja lið, gera eitthvað í málinu annað en að kommenta og deila á Facebook. Ég er uppalinn í björgunarsveitum og vann hjá Slysavarnafélaginu Landsbjörg um árabil og ætli þessi þörf fyrir að hjálpa sé ekki komin þaðan. Ég vil sjá einhvern tilgang með athöfnum mínum, gera gagn.“

„Flóttafólkið er ósköp venjulegt fólk, fjölskyldufólk á öllum aldri en reyndar meira af fötluðum og fólki með áverka en ég átti von á. Þessi reynsla staðfesti það sem vissi fyrir. Þetta er bara fólk eins og ég og þú, börn, foreldrar, afar og ömmur. Það var áhugavert en um leið átakanlegt að heyra sögur sumra flóttamanna um líf sem var ekki lengur til. Allt horfið. Þurrkað út. Þetta var ekki fólk sem hafði lifað í fátækt. Þetta var fólk sem átti gott líf og hafði það gott þangað til allt var tekið, það sprengt eða því rænt. En þrátt fyrir það var vonin og bjartsýnin enn til staðar. Það kom mér á óvart. Aðlögunarhæfni mannskepnunnar er auðvitað mögnuð.“

Sigurður segir að viðhorf sitt gagnvart aðstoð Íslendinga við flóttamenn hafi ekki breyst við þessa lífsreynslu sína. „Ég var og er þeirra skoðunar að við eigum að gera meira. Það er rætt um að það vanti vinnuafl hér á landi og það sé verið að auglýsa erlendis eftir starfsfólki. Ferðaþjónustan er að þenjast út með tilheyrandi eftirspurn eftir vinnuafli en samt er talað um að við getum ekki tekið við fleirum. Mér finnst skorta raunverulegan skilning á neyð þessa fólks og vandamálum sem við glímum við hérna heima fyrir. Ég get bara ekki skilið hvernig ein ríkasta þjóð í heimi getur ekki haft efni á að gera vel í neyð sem þessari.“

„Meðan mannskepnan er ekki þroskaðri en raun ber vitni þá mun alltaf vera til samviskulaust og grimmt fólk sem níðist á öðrum. Þá þarf að koma til kasta okkar hinna sem látum okkur annað fólk varða, að reyna að lina þjáningar þeirra sem verða undir. Það sem við gerum skiptir máli. Með umburðarlyndi, þolinmæði og manngæsku.“

„Ég get vel hugsað mér að gera meira af þessu, sérstaklega sem ljósmyndari. Ljósmyndir hafa breytt sögunni og verða æ mikilvægari með tilkomu allra þessara nýju miðla.“

„Áður en ég fór út var ég örlítið smeykur. Ég var að taka svona verkefni að mér í fyrsta sinn og vissi ekki alveg út í hvað ég væri að fara. Þegar ég var úti var ég hinsvegar aldrei smeykur. Ástandið gaf aldrei neitt tilefni til þess, flóttamenn eru ekki hættulegir. Þetta er venjulegt fjölskyldufólk að reyna að finna stað til að eiga betra líf á og samskiptin við þau voru aldrei annað en jákvæð.“

„Ég get vel hugsað mér að gera meira af þessu, sérstaklega sem ljósmyndari. Ljósmyndir hafa breytt sögunni og verða æ mikilvægari með tilkomu allra þessara nýju miðla. Myndalæsi almennings er alltaf að verða betra og betra með notkun ljósmyndarinnar og þannig aukast kröfurnar til gæða. Það er því mikilvægara og mikilvægara að huga sérstaklega að ljósmyndum í okkar sögu.“

[Ljósmyndir: Sigurður Ólafur Sigurðsson]

[fblike]