Heimanfylgja – um uppvöxt Hallgríms Péturssonar

[container] 

Steinunn Jóhannesdóttir hefur um árabil sökkt sér í rannsóknir á heimildum varðandi ævi Hallgríms Péturssonar og konu hans Guðríðar Símonardóttur. Árið 1995 var leikrit Steinunnar, Heimur Guðríðar – Síðasta ferð Guðríðar Símonardóttur í kirkju Hallgríms, sýnt víða um land og erlendis líka. Eftir samningu leikritsins sökkti hún sér niður í frekari rannsóknir á heimildum um Tyrkjaránið og lífi Guðríðar og Hallgríms og gaf árið 2001 út Reisubók Guðríðar Símonardóttur þar sem hún fjallar um efnið af skáldlegu innsæi. Reisubókin varð metsölubók. Nú hefur Steinunn sent frá sér annað stórvirki sem er skáldsaga um æsku og uppvöxt Hallgríms. Skáldsagan byggist líkt og reisubókin á heimildum sem að þessu sinni varða ættfólk Hallgríms og samtíð og eru heimildir allar samviskusamlega raktar í sérstökum kafla í lok bókarinnar.

Skapillur og langrækinn drengur
Eins og nafnið gefur til kynna er skáldsagan Heimanfylgja engan veginn framhald Reisubókarinnar heldur fjallar hún um æsku og uppvöxt Hallgríms frá því hann fæðist og þar til hann á 14. aldursári yfirgefur ættland sitt og heldur á vit nýrra ævintýra í Danmörku. Bókin byggist á ýtarlegum rannsóknum á samtíma Hallgríms þar sem ættfólk hans lék mikið hlutverk og setti svip sinn til mótunar þjóðlífi Íslendinga um langa hríð og má með sanni segja að þeirra áhrifa gæti enn. Úr verður ákaflega vel skrifuð og læsileg saga af venjulegum strák sem elst upp við óvenjulegar aðstæður í nánu samneyti við nokkra helstu gerendur Íslandssögunnar á öðrum og þriðja tug 17. aldar. Steinunni tekst vel að vinna úr heimildum sínum og segja sögu litla stráksins Hallgríms Péturssonar á fyrstu árum ævi hans. Þarna er engin helgisaga á ferðinni heldur raunsæ lýsing á dreng sem á sömu reynslu og allir drengir allra tíma, glímir við sömu vandamál, spyr sömu spurninga og leitar að svörum og lausnum í samræmi við gáfur sínar og skaplyndi. Og drengurinn Hallgrímur er enginn engill heldur. Hann er oft skapillur og getur verið langrækinn.

Hvað gerði þennan dreng að skáldi?
Í eftirmála lýsir Steinunn tildrögum verksins og þar kemur fram að undirliggjandi spurning hafi verið: Hvað gerði þennan dreng að skáldi? Þar greinir Steinunn frá niðurstöðu finnskrar könnunar á því hvað gerði fólk að rithöfundum þar sem nefnd voru þrjú atriði: 1) Aðgengi að bókum í æsku, 2) persónuleg kynni af skáldi eða rithöfundi og 3) trámatísk reynsla eða áfall sem kallaði á úrvinnslu í frásögn. Steinunn leitast við að skoða líf drengsins Hallgríms með þessi þrjú atriði í huga. Hún telur að á bernskuheimili hans hafi verið aðgengi að bókum og lætur hún hann læra að lesa af Vísnabók Guðbrands. Eftir að hann var kominn til Hóla jókst aðgengi hans að bókum mjög og þar hafði hann auk þess kynni af mestu andans mönnum samtíma síns. Þá telur hún að Hallgrímur hafi orðið fyrir trámatískri reynslu annars vegar þegar hann þurfti að yfirgefa æskuheimili sitt eftir lát afa síns og varð að fylgja föður sínum til Hóla. Viðskilnaðurinn við systkini hans var algjör þar eð yngri systkini Hallgríms ílentust í Gröf hjá ömmu sinni og föðurbróður sínum og fjölskyldu hans. Hins vegar gefur Steinunn sér að móðir Hallgríms hafi látist af barnsförum eftir að feðgarnir voru komnir heim að Hólum og hafi Hallgrímur ekki frétt andlát hennar fyrr en eftir að hún var grafin. Því til viðbótar lendir Hallgrímur í ónáð hjá forráðamönnum Hólastaðar, er rekinn úr skóla og hrökklast burt. Allt er þetta trúverðugt og getur staðist.

Mjög læsileg bók
Skáldsagan Heimanfylgja er mjög læsileg bók og full ástæða bæði til að vekja athygli á henni og óska höfundi til hamingju. Stíll höfundar er léttur og góður og hefur Steinunn mikið innsæi í atburði og persónur. Ýmislegt getur að sjálfsögðu orkað tvímælis en ekki svo að það veki hneykslun. Frágangur bókarinnar er mjög góður og allur til fyrirmyndar. Skreytingin á kápu og titilsíðu vekur strax athygli enda byggist hún á verki Guðbrands sjálfs.

 [/container]