Samhliða auknum straumi ferðamanna til landsins verður sífellt algengara að starfsfólk veitingastaða og hótela fái þjórfé fyrir vel unnin störf. Þar sem starfsfólki er almennt greitt samkvæmt kjarasamningum, og það reiðir sig því ekki á þjórfé til að framfleyta sér, er misjafnt hvernig peningunum er ráðstafað. Starfsmenn Bryggjunnar Brugghúss nýta það til að gera sér glaðan dag. Á Hótel Rangá hefur allt þjórfé, frá byrjun árs 2016, verið gefið til björgunarsveitanna á Hellu og Hvolsvelli; upphæðin nemur samtals 2,4 milljónum króna. Þá hefur Akureyri Fish and Chips safnað þjórfé til styrktar Hjálparsveitinni Dalbjörgu frá 2017.
Gera sér glaðan dag
Skiptar skoðanir hafa verið um greiðslu þjórfjár á Íslandi. Sumir telja að á sama tíma og upplýsa eigi ferðamenn um íslenska siði sé óþarfi að letja þá eða banna þeim að sýna ánægju sína með góða þjónustu með því að greiða örlítið aukalega. Laun í ferðaþjónustu séu ekki svo há og það kæti starfsfólk að fá smá auka pening.
Eins er orðið nokkuð algengt að starfsmannafélög safni saman þjórfé og noti upphæðina til að halda stafsmannagleði. Bryggjan Brugghús er dæmi um slíkan vinnustað. „Við stjórnendur höfum svo sem enga sérstaka skoðun á þróun þjórfjármenningarinnar en þar sem hún er til staðar finnst okkur mikilvægt að halda vel utan um hana, bjóða upp á nýstárlegri hætti til mótttöku á þjórfé og passa sérstaklega vel upp á að ferðamönnum sé sagt rétt og satt frá því að ekki er ætlast til þess að þjórfé sé veitt,“ segir Ásgeir Guðmundsson, viðburðastjóri staðarins. Til að koma til móts við óskir erlendra viðskiptavina setti Bryggjan upp rafrænt kerfi sem býður viðskiptavinum upp á að borga þjórfé. Eins og Vísir greindi frá síðastliðið haust þótti fyrirkomulagið óheppilegt. Til stóð að greiðslumöguleikinn kæmi ekki upp nema þegar greitt væri með erlendu greiðslukorti og því var bent á að nýjungin gæti falið í sér mismunun eftir þjóðerni. Ásgeir tekur fram að stjórnendur Bryggjunnar telji mikilvægt að litið sé á þjórfé sem kjarabót fyrir starfsmenn í þjónustustörfum og að það megi ekki verða til þess að grunnkjör skerðist.
Gefa þjórfé til góðra málefna
Tvö ár eru síðan Hótel Rangá mótaði sér ákveðna stefnu varðandi þjórfé. Friðrik Pálsson, eigandi og framkvæmdastjóri staðarins, segist „mjög andvígur því að við Íslendingar förum að innleiða þá menningu hérlendis að greiða þjónustufólki lág laun og bæta það upp með þjórfé, sem stundum heimtist vel og stundum illa“. Þrátt fyrir andúð sína á þjórfé þóttist Friðrik vita að erlendir ferðamenn, þá helst Bandaríkjamenn, sem vanir væru að greiða þjórfé til að sýna þakklætisvott fyrir góða þjónustu, vildu launa starfsfólki Hótel Rangá á sama hátt og í heimalandi sínu. „Það væru svolítið skrýtin skilaboð ef við segðum bara: við tökum ekki á móti þjórfé,“ segir hann. Þá séu fyrirtæki gjarnan hvött til að leggja eitthvað til umhverfis síns, það er til góðgerðarmála, og því hafi komið upp sú hugmynd að gefa þjórféð.
Á veitingastað hótelsins var því komið fyrir sérstöku skjali fremst í matseðlunum þar sem greint var frá því nýja fyrirkomulagi að gefa þjórfé til góðra málefna. Til að byrja með ákváðu starfsmenn að kalla þetta „Tips for search and rescue“ eða „Styrk til björgunarsveitar“. Ástæðan fyrir því að hjálparsveitirnar Flugbjörgunarsveitin á Hellu og Björgunarsveitin Dagrenning á Hvolsvelli urðu fyrir valinu er að sögn Friðriks fyrst og fremst sú að um er að ræða störf sem unnin eru í sjálfboðavinnu. „Við metum starf þeirra afar mikils. Sveitirnar vinna bæði mikið með okkur og eru okkur gríðarlega hjálplegar þegar við höfum þurft á þeim að halda. Og okkur fannst bara að þær ættu þetta skilið.“
Að láta allt þjórfé renna til góðgerðarmála hefur gefið góða raun hjá Hótel Rangá. Viðskiptavinir eru yfirleitt mjög ánægðir og minnist Friðrik þess að þó Íslendingar gefi yfirleitt ekki þjórfé hafi einn gestur gert það þegar hann vissi í hvað peningarnir myndu fara. Starfsfólkið hefur sýnt verkefninu fullan stuðning en Hótel Rangá veitir starfsmannafélaginu fjárstuðning, sem er óskyldur þjórfénu, til að það geti gert sér glaðan dag. Björgunarsveitirnar hafa verið mjög þakklátar og ánægðar.
Gera vel við starfsfólk sitt
Akureyri Fish and Chips hefur kosið að fara sömu leið og Hótel Rangá en hundrað þúsund krónur hafa safnast á því rúma ári sem staðurinn hefur látið þjórfé renna til Hjálparsveitarinnar Dalbjargar á Akureyri. Peningunum er safnað í lítið box sem er á afgreiðsluborðinu. Eins og Friðrik hjá Hótel Rangá benti á, þegar hann gaf sig á tal við mig, var um tíma algengt að rekast á bauka til styrktar góðum málefnum, svo sem Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna eða ABC barnaþorpum. Enn má finna slíka bauka en auk þeirra eru víða komnir baukar sem á stendur „tips“. Það má því segja að Akureyri Fish and Chips hafi sameinað þetta tvennt.
Hjörleifur Árnason, eigandi staðarins, segir að þetta fyrirkomulag hafi komið til af því að „það er mikið rennsli á starfsfólki á skyndibitastöðum og alltaf vesen á því hver á að fá að njóta þjórfjár og hver ekki svo einfaldast var að gefa það.“ Spurður af hverju Hjálparsveitin Dalbjörg hafi orðið fyrir valinu segir hann á léttu nótunum: „Þeim mun fleiri ferðamönnum sem björgunarsveitin bjargar, þeim mun fleiri gesti fáum við.“ Síðan bætir hann við að björgunarsveitirnar séu að gera ótrúlega hluti í sjálfboðavinnu og að sú vinna sé ekki alltaf metin að verðleikum.
Reynsla Akureyri Fish and Chips af þessu fyrirkomulagi er góð. „Það eru allir í skýjunum með þetta. Staffið þarf ekki að slást um þjórféð og útlendingunum finnst alltaf jafn ótrúlegt að heyra um starfið hjá íslensku björgunarsveitunum.“ Hjörleifur telur að fyrirtæki þurfi að vera tilbúin að gera vel við starfsfólk sitt svo að þetta þjórfjárfyrirkomulag gangi upp. Starfsfólki Akureyri Fish and Chips er til að mynda boðið tvisvar á ári út að borða og á tónleika eða aðra sambærilega skemmtun. „Ef fleiri fylgja okkar fordæmi og gefa allt þjórfé gæti skapast svolítið sérstök þjórfjármenning á Íslandi sem allir myndu vilja að fólk segði frá í heimalandi sínu,“ segir Hjörleifur.
Aðalmynd: Mathieu Turle af Unsplash
Þessi umfjöllun var hluti af verkefnavinnu í námskeiðinu „Loksins, loksins: Vinnustofa í menningarblaðamennsku“ á vorönn 2018.
Um höfundinn
[fblike]
Deila