Leitin að fegurstu orðunum

[container]

Íbúar þessa lands eru alvanir því að ráðist sé í söfnunarátak af ýmsu tagi. Undanfarið hefur Hugvísindasvið Háskóla Íslands safnað orðum í samstarfi við Ríkisútvarpið. Í dagslok 22. október rennur út frestur til að taka þátt í leitinni að fegurstu orðum íslenskrar tungu.

Við sem höfum unnið að orðasöfnuninni fögnum þeim áhuga sem hún hefur mætt. Það er mikilvægt að fá það staðfest að tungumálið er ekki aðeins talið vera sjálfvirkur samskiptamiðill, heldur hefur fólk raunverulegan áhuga á ríkidæmi málsins, blæbrigðum í merkingu og notkun orða og hinum margbreytilegu tengslum málsins við bæði hugarheim okkar og umhverfi nær og fjær.

Hvar sem ég hef komið síðustu vikur hef ég lent í skemmtilegum samræðum um tungumálið. Sumir hafa bent á að ekki sé hægt að finna neitt eitt orð sem talist getur öðrum fegurra. Þetta vissi hópurinn sem skipulagði orðaleitina en ákvað samt í upphafi að vera ekki feiminn við fegurðarhugtakið. Fegurð orða er vitaskuld afstæð, rétt eins og gildi þeirra almennt. Sumir hlusta eftir hljómfegurð orða eða bregðast við myndauðgi þeirra, aðrir leggja megináherslu á merkingargildið. „Hjálmkvikur“ er eitt eftirminnilegra orða úr Hómersþýðingum Sveinbjarnar Egilssonar, en sumum kann að þykja gildi orðsins nátengt hernaði. Fegurð orða verður í hugum margra ekki greind frá væntumþykju. Í vissum orðum búa hugrenningatengsl aftur til bernskuára, tengsl við nákomið fólk, nákomna staði eða hugstætt lesefni. Öðrum verður fyrst hugsað til leikgleði tungumálsins, hvernig orðin geta verið tvíræð eða skondin á einhvern hátt og lífga þannig upp á vitund okkar.

Orðasöfnunin er öðrum þræði leikur, því við vonum að sem flestir hafi gaman af því að velta orðum fyrir sér og velja orð til að senda inn. Það getur verið hvaða orð sem er: heiti, nafnorð, sagnorð, lýsingarorð, smáorð, upphrópanir, tökuorð, slangurorð. Og við viljum fá tillögur frá öllum aldurshópum og úr öllum starfsstéttum, hvarvetna af landinu og einnig frá fólki erlendis sem skilur íslensku, sem og því erlenda fólki sem sest hefur að á Íslandi og hefur lært eða er að læra þetta tungumál.

Við biðjum fólk að senda okkur orð en jafnframt að greina stuttlega frá ástæðu þess að orðið varð fyrir valinu. Þetta þarf ekki að vera beinlínis rökstuðningur heldur stutt lýsing á gildi orðsins fyrir einstaklinginn. Vægi orðasöfnunarinnar felst ekki síst í þessu. Með nægilegri þátttöku munu fræðimenn á sviði málfræði, bókmennta og annarra greina fá dýrmætan vitnisburð um viðhorf til tungumálsins og orðaforðans; um margvísleg tengsl mannlífs, umhverfis, hugsunar og tungumáls.

Við getum ekki annað en glaðst yfir viðbrögðunum hingað til. Þegar þetta er skrifað hafa borist sex þúsund tillögur inn á heimasíðuna fegurstaordid.hi.is. Við vonumst til að fá fjölda tillagna í viðbót á lokasprettinum.

Sjö manna starfshópur mun velja tíu tillögur (orð og ástæður) í hverjum hinna þriggja aldursflokka og snemma í nóvember gefst almenningi kostur á að kjósa um þessar tillögur. Viðurkenningar verða síðan bækur á íslensku og ferðir um landið. Sá orðaforði sem safnast mun síðar nýtast fræðimönnum og nemendum en jafnframt er stefnt að því að taka fljótlega saman sérstaka bók byggða á þessari leit að fegurstu orðum íslenskrar tungu.

[/container]