Verkið Gosi – ævintýri spýtustráks er nú í sýningu Borgarleikhússins. Um er að ræða barna- og fjölskyldu söngleik sem byggir á sögunni um Gosa eftir ítalska rithöfundinn Carlo Collodi (1883). Hér er þó um að ræða glænýja leikgerð eftir Ágústu Skúladóttur sem jafnframt er leikstjóri sýningarinnar. Þó upprunalega ævintýrið um Gosa sé virkilega drungalegt á köflum tekst aðstandendum sýningarinnar í Borgarleikhúsinu að nálgast það á léttan og skemmtilegan hátt. Gosi, sem leikinn er af Haraldi Ara Stefánssyni, lendir í ýmsu. Þar sem sagan er stytt og einfölduð standa upp úr þrjár hremmingar, sem lýsa má með stikkorðunum: Rændur, fangaður og gleyptur. Uppbygging sögunar minnir þannig á önnur ævintýri þar sem algengt er að „allt sé þegar þrennt sé“ – því að lokum fer auðvitað allt vel. Þrátt fyrir að spýtustrákurinn Gosi hafi leiðst á villigötur lærir hann á endanum af mistökum sínum og verður, bókstaflega, að manni.
Með tilbrigðum
Við upphaf sýningarinnar eru fjórir einstaklingar inni á sviðinu, þau Katla Margrét Þorgeirsdóttir, Halldór Gylfason, Eiríkur Stephensen og Eyvindur Karlsson. Þau eru öll hvítmáluð í framan og klædd hvítum skyrtum og svörtum hnébuxum. Búningarnir minna á óformlegan klæðnað karla á endurreisnartímabilinu. Það verður fljótt ljóst að þau eru sögumenn sýningarinnar; Með leik og söng glæða þau hana lífi. Öll syngja þau og spila á hljóðfæri og bregða sér í gervi ólíkra persóna. Þó á sér stað ákveðin verkaskipting: Katla Margrét og Halldór leika fleiri hlutverk en Eiríkur og Eyvindur, sem aftur á móti spila meira undir og skapa þannig hljóðmynd verksins.
Tónlistin er frumsamin af Eiríki og Eyvindi. Lögin eru grípandi, skemmtilega ólík og fyrir vikið eftirminnileg. Flest lög sýningarinnar hljóma tvisvar í sýningunni með tilbrigði. Þannig vísar sagan í sig sjálfa. Lag sem eitt sinn er spilað hresst er til dæmis endurtekið hægt með nýjum texta og öðlast þá sorglegan undirtón. Söngtextana samdi Karl Ágúst Úlfsson og er samspil lags og texta er oft á tíðum hnyttið. Í einu laginu er til dæmis sungið um peninga og þar er vel heppnað hvernig vísað er í allskyns lög um peninga með setningum úr öðrum lögum eins og „Money, Money, Money“ eftir Abba og „Ef ég væri ríkur“ úr Fiðlaranum á þakinu. Í sýningunni er spilað á þrjátíu til fjörutíu hljóðfæri, meðal annars ukulele, kontrabassa, harmóniku og orgel. Þá koma einnig fyrir frumleg slagverkshljóðfæri sem líta út eins og bækur.
Ótal gervi
Katla Margrét og Halldór bregða sér í allra kvikinda líki: Krybbu, ref, kött og heilladís svo eitthvað sé nefnt. Þau beita fyrir sig ólíkum röddum og töktum til að skapa persónurnar. Hvað þetta varðar minnir frásagnarmátinn óneitanlega á ævintýrin sem Halldór sagði í Stundinni okkar á sínum tíma en þar lék hann einn allar persónurnar. Einnig minnir þetta á verkið Með fulla vasa af grjóti þar sem tveir leikarar bregða sér í hlutverk ótal persóna. Kötlu Margréti og Halldóri ferst verkið vel úr hendi. Auk leikrænna tilþrifa er framlag búninga Þórunnar Maríu Jónsdóttur ómetanlegt og hjálpar til við að glæða persónurnar lífi. Oft þarf lítið til, svo sem hatt og vesti, og þá er persónan fullsköpuð. Í öðrum tilvikum eru gervin flóknari. Þar má nefna kjólinn sem heilladísin klæðist. Hluti af því gervi er blá hárkolla sem líkt og snið kjólsins, og grunnbúningarnir, minnir á endurreisnartímabilið. Kjóllinn er með korselett og undirkjól sem býr til breiðar mjaðmir. Um leið og kjóllinn vekur hugrenningatengsl við hirðmeyjar minnir hann á teiknimyndina Frozen vegna blás litar og ævintýralegrar birtu sem frá honum stafar. Sérlega flottir eru einnig búningar kattarins og refsins en þeir eru í senn stílhreinir og húmorískir. Sem dæmi má nefna að kötturinn er með hatt sem búinn er til úr þremur höttum.
Trúðahúmor
Verkið er hlaðið bröndurum. Vísanir í PISA prófið, BOBA og kæfisvefn eru meðal þess sem höfðar sérstaklega til eldri áhorfenda. Orðaleikurinn „rekavið“ og „að reka við“ höfðar aftur á móti sérstaklega til yngri áhorfenda. Yfir heildina litið er töluvert um brandara í anda trúða, þar sem klaufaskapur og mismæli er endurtekið til að kalla fram hlátur. Halldór breytir þessu bragði hvað mest og fær salinn hvað eftir annað til að hlæja með því að endurtaka ákveðnar hreyfingar eða frasa.
Að lokum ber að nefna mikilvægi einfaldleikans í sýningunni. Mikið er gert úr litlum hlutum eins og „töfrabragði“ trésmiðsins sem skrælir peru á svipstundu. Fyrir vikið fá litlir óvæntir hlutir meira vægi. Sem dæmi má nefna senuna þar sem trésmiðnum er svo kalt af því hann hafði selt jakkann sinn. Þá kastar hann sjálfur yfir sig snjó til að sýna að það snjói. Í upphafi sýningarinnar er einnig leikið með samræmi og ósamræmi á milli þess sem sögumaður segir og þess sem leikari gerir; og þeim hreyfingum sem leikararnir gera og þeim hljóðum sem tónlistarmennirnir spila. Þannig vekur til dæmis kátínu þegar persóna er sögð gera eitt en gerir svo eitthvað annað. Sviðsmyndin er auk þess stílhrein og styður vel við einfaldleikann í frásagnarmátanum. Mjúkt rimla tjald aftast á sviðinu er mjög vel nýtt. Á það er varpað myndum sem benda til þess hvar persónurnar eru staddar. Tjaldið virkar einnig sem sýningartjald þar sem persónurnar koma inn á sviðið í gegnum það. Þá er sérstaklega flott þegar á tjaldið varpast mynd af öldugangi á hafi úti og Gosi og faðir hans synda í hafinu með því að standa fyrir aftan tjaldið og stinga höfði og höndum út.
Að lokum
Við lok sýningar er það ekki sagan sjálf sem situr eftir heldur sá máti sem hún var sögð á. Hlutverk Gosa fellur nánast í skuggann af aukapersónum sem eru hver annarri eftirminnilegri. Sögumenn sýningarinnar, þau Katla Margrét, Halldór, Eiríkur og Eyvindur stela saman senunni. Það er óhætt að segja að Gosi sé sýning sem fólk á öllum aldri geti haft gaman af.
Um höfundinn
[fblike]
Deila